Koʻylak nega “oʻngiydi”?

Kiyimlarga nisbatan oʻngimoq soʻzi qoʻllanadi. Izohli lugʻatga koʻra, oʻngimoq rangi yoʻqolmoq, asl rangi oʻzgarmoq, tusi oʻchmoq maʼnolariga ega.

Masalan:

 

Bunday boʻyoq bilan boʻyalgan mato oʻngib ketmaydi.

“Fan va turmush”.

 

Ustidagi gimnastyorkasi yomgʻirda yuvilib, oftobda oʻngib, oqarib ketgan edi.

I. Rahim, Chin muhabbat.

 

Oʻngimoq aslida qaysi soʻzdan paydo boʻlgani, oʻzagi nima ekanini “Devonu lugʻatit turk” orqali aniqlaymiz.

“Devon”da oʻng soʻziga rang, bir narsaning rangi deb izoh berilgan. Masalan, yashil oʻnglug toʻn – yashil rangli kiyim. Demak, oʻngimoq soʻzining rangi ketmoq maʼnosi aynan ana shu rang maʼnoli “oʻng” oʻzagiga borib taqaladi.

Narsaning odatda koʻrinib turadigan tomoni, sirtiga ham “oʻng” soʻzi ishlatiladi. Masalan, gilamning oʻng tomoni, kiyimning oʻngi. Ana shu oʻng ham rang maʼnosidagi oʻngdan kelib chiqqan boʻlishi mumkin. Chunki odatda kiyim yoki buyumlarning koʻrinib turadigan tashqi tomoni, sirti boʻyalgan. Rang berilgan tomonga “oʻng” soʻzi ishlatilgan boʻlishi ehtimoli katta.

 

Orif Tolib