Devonu lugʻatit turk

Bu soʻzni bugun ham ishlatamiz. Lekin parol maʼnosida qoʻllamaymiz. Gap imo, imo-ishora, imlamoq, im qilmoq, im qoqmoq soʻzlari tarkibidagi im haqida ketyapti. Mahmud Koshgʻariy “Devonu lugʻatit...

Tilimizga oʻrnashib, oʻziga tegishli boʻlmagan hududlarni ham egallab olgan monopoltabiat soʻzlardan biri mahsulotdir. Bu soʻzni oʻrinli-oʻrinsiz qoʻllayveramiz. Uning turkiycha muqobili – tovarga esa juda...

Tilimizda oldin tez-tez qoʻllangan, keyin boshqa tillarga oʻtib, yana qaytib kelgan jahongashta soʻzlar bor. Shulardan biri – yogurt. Mahmud Koshgʻariyning “Devonu lugʻatit turk” asarida bu...

Yosh va yasha soʻzlarining bir oʻzakdan ekani sezilib turibdi. Yashil-chi? Mantiqan olganda uning ham qolgan ikki soʻz bilan ildizi bir. Yashillik – yashash, yasharish...

Qadimgi turkiy tilda sonlar sof turkiycha boʻlgan. Keyinchalik juda katta sonlarni, jumladan, million va milliardni bildiruvchi soʻzlar boshqa tillardan kirib kelgan. Lekin bundan ming...

Kiyimlarga nisbatan oʻngimoq soʻzi qoʻllanadi. Izohli lugʻatga koʻra, oʻngimoq rangi yoʻqolmoq, asl rangi oʻzgarmoq, tusi oʻchmoq maʼnolariga ega. Masalan:   Bunday boʻyoq bilan boʻyalgan mato oʻngib ketmaydi. “Fan...

Kabob oʻzi oʻzbekcha-ku, demoqchimisiz? Ha, kabob oʻzimizniki boʻlib ketgan. U oilaning haqiqiy aʼzosiga aylangan, boshqalarning qizi ekani bilinmaydigan yaxshi kelinga oʻxshaydi. Kabob – goʻshtni sixga...

Tipratikan shevada kirpi va kirpitikan ham deyiladi. Bu jonivor tanasining orqa va yon tomonlari tikanlar bilan qoplangan. Biror xavf sezganda boshi va oyoqlarini yigʻib,...

Baʼzi juft soʻzlarning ikkinchi qismidagi soʻz mustaqil ishlatilmay qoʻygan. Tanish-bilish soʻzi ana shundaylardan. Xoʻsh, bilish soʻzining maʼnosi aslida nima? “Bilish” bugun tilimizda ishlatiladigan bilmoq maʼnosidagi...