“Olmani olma derlar”. Olchani-chi?

Shevalarda biri oʻrnida boshqasi qoʻllanadigan va shu sababli bahslarga sabab boʻladigan soʻzlardan biri olcha va gilosdir. Bir joyda olcha oʻrnida gilos, boshqa joyda gilos oʻrnida olcha ishlatiladi. Yana bir hududda esa ikki soʻz oʻrnida umuman boʻlak soʻz qoʻllanishi mumkin.

Olcha va gilos bir oilaga mansub, yaqin qarindosh mevalar. Adabiy tilda ular quyidagicha farqlanadi:

Olcha mayda, dumaloq, danakli, suvli, nordon, rangi och qizildan toʻq qizilgacha boʻladigan meva. Uni inglizlar sour cherry, ruslar vishnya deb ataydi.

Gilos shakli dumaloq, yuraksimon, eti shirali, sirti tekis meva. U eng ertapishar danakli meva. May oyidayoq pishadigan gilos navlari bor. Uni inglizlar sweet cherry, ruslar chereshnya deb ataydi.

Olcha soʻzi olivoli shaklida ham ishlatiladi. “Boburnoma”da olu-bolu deyilgan.

Gilos soʻzi oʻrnida esa toshkent gilos, qoʻqon gilos soʻzlari ham ishlatiladi.

Togʻolcha degan meva turi ham bor. Uni baʼzi hududlarda olcha deb ham atashadi. Togʻolcha ruschada alыcha, inglizchada cherry plum deyiladi. Shakli dumaloq, choʻzinchoq, rangi esa sariq, qizil, binafsharang yoki qora boʻladi.

 

Orif Tolib