Pyesa va drama: farqi nimada?

Koʻpincha shu ikki tushunchani almashlab, bir-birining oʻrnida qoʻllashadi va bu koʻp
oʻrinlarda toʻgʻri. Lekin maʼno farqlanadigan oʻrinlar ham bor.

Pyesa – asar turi. Har qanday sahna asari pyesa deb atalishi mumkin.

Drama esa badiiy adabiyotning uch asosiy turidan biri; dramaturgiya (sahna) janri.

“Adabiyotshunoslik lugʻati”ga koʻra, pyesa – dramatik turga mansub har qanday asar. Bu atama XX asrdan boshlab shu maʼnoda qoʻllanadi, dramatik asar, janridan qatʼi nazar – u tragediya, komediya yo drama boʻladimi – pyesa deb ham yuritilaveradi.

Yana shu lugʻatda yozilishicha, tarixiy taraqqiyot jarayonida dramatik turning qadimda paydo boʻlgan tragediya va komediya janrlariga bir-birining ziddi deb qaralgan boʻlsa, drama ularning sintezi sifatida XVIII asrga kelib maydonga chiqqan.

Dramada komedik yoki tragedik unsurlar boʻlishi mumkin, lekin undagi voqea va qahramonlar hayotiyroq, ziddiyatlari esa yechimga ega boʻladi.

Drama adabiy tur sifatida epos (nasr) va lirika (sheʼriyat)ga xos xususiyatlarga ega boʻlishi mumkin. Biroq aniq-tiniq ajralib turuvchi jihatlari bor. Milliy ensiklopediya bu farqlarni shunday izohlaydi: syujetlilik, harakatlarning ziddiyatga asoslanishi va ularning sahna, epizodlarga boʻlinishi, bayonning yoʻqligi, personajlar munosabatlarining oʻzaro soʻzlashuvga asoslanishi dramaning oʻziga xos xususiyatidir.

Demak, janr sifatida pyesa soʻzini ishlatish xato. Komediya, tragediya yoki drama deyish kerak. Bunday asarlarning janrini emas, turini ifodalaganda drama soʻzini ham, pyesa soʻzini ham ishlatish mumkin.

 

Sharof Boshbekovning “Temir xotin” komediyasini oʻqiganmisiz? (janr) ✅

Sharof Boshbekovning “Temir xotin” pyesasini oʻqiganmisiz? (asar turi) ✅

Sharof Boshbekovning “Temir xotin” dramasini oʻqiganmisiz? (adabiy tur) ✅

Muallifning oʻzi “Temir xotin”ni “jiddiy komediya” deb ataydi. Bu asar tragediyani aks ettirgan komediyadir. (janr) ✅