Ofitsiantning oʻzbekchasi nima?

Baʼzan chet tilidagi soʻz noqobil soʻz bilan mahalliylashtiriladi. Natijada shu soʻz tilga singmaydi. Gohida esa, yaxshi variant topsangiz ham, xalq qabul qilmaydi. Til shunaqa qaysarroq, lekin uni tarbiya qilish mumkin. Munosib soʻz topilsa, juda koʻplab atamalar oʻzbekchalashib, jonli tilga qoʻshilib ketadi.

Bir taksichi amakining gurungi esimda. Bilasiz, taksichilar istalgan masalada maʼruza qila oladi. Taksichi amaki: “Ofitsiantning oʻzbekchasi nima boʻladi?” degan savoliga kutilganidek “Yoʻq”, javobini olgach, magʻrurona javob berdi: “Ofitsiantning oʻzbekchasi girgitton boʻladi, bilib ol”. Bunaqa payt bahslashish ortiqcha. Boshqalarni bilmadim-u, menda ortiqcha asab yoʻq. Bosh silkib qoʻya qolish kerak.

Lekin ofitsiantning oʻzbekchasi girgitton emas. Izohli lugʻatga koʻra, girgitton erkalash yoki hurmat bildiruvchi murojaat shakli; maʼno va vazifasi jihatidan “aylanay”, “oʻrgilay” soʻzlariga toʻgʻri keladi.

Misol:

Xojarxon, girgitton, ekkan daraxtlaringni Obidjon akangizga koʻrsating.

A. Qahhor, Tobutdan tovush.

 

Girgitton boʻlay – aylanay, oʻrgilay.

– Meni qiynama, jon qizim, onang girgitton boʻlsin! – dedi kampir Adolatxonga.

U. Nazarov, Odamlar.

 

Girgitton boʻlmoq – odam atrofida mehribonlik bilan parvona boʻlmoq.

Xola Tursunoyning atrofida girgitton boʻlib, gir aylanar, dam boshini ushlab koʻrar, dam yuzini silar edi.

S. Anorboyev, Oqsoy.

 

Yana bir jihatga eʼtibor berish kerak. Bu soʻz birinchi shaxs tilidan aytilganda, gapiruvchi odatda ayol kishi boʻladi. “Girgitton” koʻproq yoshi ulugʻ onaxonlar lugʻatiga tegishli.

Demak, girgitton ofitsiantga muqobil boʻla olmaydi.

Menimcha, bu vazifaga dastyor soʻzi mosroq.

Tilga allaqachon kirib, oʻrnashib boʻlgan, biz faol foydalanadigan soʻzlarga yovqarash qilish ham toʻgʻri emas. Ular oʻzimiznikiga aylanib ulgurgan. Ishlataverish kerak.

 

Orif Tolib