Oʻtirsa – oʻpoq, tursa – soʻpoq: “oʻpoq” va “soʻpoq” nima?

Xalq tilida tez-tez ishlatilib turadigan bu iboraning umumiy maʼnosi maʼlum: har bir harakatidan ayb topish, ayb topib kamsitaverish.

 

Qoʻchqor bechorani oʻtirsa – oʻpoq, tursa – soʻpoq deb oralariga sovuqlik soldi.

S. Anorboyev, “Oqsoy”.

 

Iborada qatnashgan oʻpoq soʻzi mustaqil ishlatilmaydi. Izohli lugʻatga koʻra, oʻpoq-soʻpoq juft soʻzi notoʻgʻri shakldagi, qingʻir-qiyshiq, koʻrimsiz, xunuk degan maʼnolarni anglatadi: oʻpoq-soʻpoq piyolalar, oʻpoq-soʻpoq nonlar.

 

Soʻpoq soʻzi esa yassi va choʻziq maʼnosida keladi va asosan bosh va yuz tuzilishi, bichimini ifodalash uchun ishlatiladi: soʻpoq bosh.

 

Oʻpoq soʻzining etimologiyasi boʻyicha taxminim bor. Bu soʻz oʻpqon, oʻpqin, oʻpirmoq kabi soʻzlarning oʻzagi – oʻp soʻzidan yasalib, kemtik, bir tomoni yoʻq degan maʼnoni anglatgan boʻlishi mumkin.