“Parol” soʻzining oʻzbekchasi

Bu soʻzni bugun ham ishlatamiz. Lekin parol maʼnosida qoʻllamaymiz.

Gap imo, imo-ishora, imlamoq, im qilmoq, im qoqmoq soʻzlari tarkibidagi im haqida ketyapti.

Mahmud Koshgʻariy “Devonu lugʻatit turk”da im soʻzini shunday sharhlaydi: shoh askarlariga qoʻyilgan, tayinlangan yashirin belgi, parol. Bu belgi qush yoki qurol nomi, yoki biror soʻzdan iborat boʻlishi mumkin. Toʻqnashganda uni aytib oʻzlarini tanitadilar. Maqolda shunday kelgan: “Im bilsa, er oʻlmas”. Yaʼni kishi yashirin belgini bilsa, nohaq oʻlmaydi.

Bu izohdan im soʻzi parol maʼnosini toʻla-toʻkis ifodalashani anglash mumkin.

Im soʻzi ishora maʼnosida qadimda ham qoʻllangan. Jumladan, “Devon”da imlamoq imlash, koʻz yoki qoʻl bilan ishora qilish deb sharhlangan.

Bugun parol soʻzi koʻp ishlatiladi. Ayniqsa, internet va texnologiyalar bilan bogʻliq matnlarda, dastur va ilovalarda unga albatta yoʻliqasiz. Mana shu joylarda im soʻzini parol soʻzi oʻrnida bemalol qoʻllash mumkin.

Lekin uni asl egalari, yaʼni biz qabul qila olamizmi-yoʻqmi – shudir masala.

 

Orif Tolib