Atir va atri

Atir soʻzi arab tilidan olingan, asliyatda xushboʻy modda maʼnosiga ega. Oʻzbek tilida xushboʻy moddalarning spirtdagi eritmasidan iborat kosmetik suyuqlikni anglatadi. Hozir spirt qoʻshilmagan atirlar ham ishlab chiqarilyapti.

Bu soʻzga egalik qoʻshimchasi qoʻshilganda koʻpincha bir i tushadi:

 

Atirgulim, atring qayga taraladi,

Bogʻ ichida kimlar seni saraladi?

Qoʻshiqdan.

 

Shamollar ichida men ham bir shamol,

Chechaklar atridan men ham sarmastman.

A. Oripov.

 

Lekin bu holat hamisha ham kuzatilavermaydi:

 

Bozorov “Landish” atiridan yuziga, sochiga, kitelining yoqasiga surtdi.

I. Rahim, Chin muhabbat.

 

Xoʻsh, qachon tovush tushadi, qachon tushmaydi? Buning aniq bir qoidasi yoʻq. Lekin oʻzimiz uchun qoida yasab olishimiz mumkin. Agar atir soʻzi obyektning xususiyatini anglatsa, tovush tushadi: maysalarning atri. Atir, yaʼni xushboʻylik belgisi maysaga tegishli. Agar atir soʻzi obyektga oid boʻlsa, uning xususiyatini bildirmasa, tovush tushmaydi: fransuz atiri, erkaklar atiri, ayollar atiri. Bunda atiri soʻzi tegishlilikni anglatyapti. Fransuz, erkaklar, ayollar atirning egalari yoki atir ularga xos.

Atir soʻziga -lar qoʻshimchasi qoʻshilganda tovush tushishi kuzatilmaydi.

 

📌  Demak:

Atir, gul atri, fransuz atiri, atirlari ✅

Atr, gul atiri, fransuz atri, atrlari ❌

 

Orif Tolib