Adil va adl
Bu ikki soʻz paronim boʻlgani, talaffuzi yaqinligi sabab ularni qoʻllashda koʻp xato qilinadi. Shakli yaqin boʻlsa-da, maʼnosi bir-biridan keskin farq qiladi.
Adil soʻzi arabchadan, asliyatda teng, barobar maʼnolarini bildiradi. Oʻzbek tilida ikki xil maʼnoda qoʻllanadi:
1️⃣ Toʻgʻri, egilmagan, bukilmagan, tikka.
Qiz… boʻychan va sambitgul novdasiday adil edi. Oybek, Tanlangan asarlar.
2️⃣ Burilmagan, toʻppa-toʻgʻri.
Shahar toʻgʻri toʻrtburchakli koʻrinishda boʻlib, planning bosh oʻqi shaharning shimolidan janubiga qarab adil oʻtkazilgan.
T. Joʻrayev, Ulugʻ Xitoyda.
Adl soʻzi esa adolat, odillik maʼnolarini anglatadi. U ham arab tilidan kirgan, asliyatda ham shu maʼnoda:
Xalq bilan boʻlgusi muomalada qilichga emas, adl kuchiga suyanmoq… lozim.
Oybek, Navoiy.
📌 Demak,
Adil qomat, adil chiziq, adil odam, adil imorat, adillik ✅
Adl qomat, adl chiziq, adl odam, adl imorat, adllik ❌
Adlu insof, adlu adolat, adl kuchi ✅
Adilu insof, adilu adolat, adil kuchi ❌
Orif Tolib
📖 Izohli lugʻat asosida tayyorlandi.
Muallif haqida
Orif Tolib – bir necha kitoblar, ilmiy, badiiy va publitsistik maqolalar muallifi, muharrir, tilshunos. Daryo.uz nashri kolumnisti. “Ibrat farzandlari” loyihasining oʻzbek tilidan savodxonlik darslari ustozi. Oʻzbekiston yozuvchilar uyushmasi aʼzosi.