Atamoq, nomlamoq va ism qoʻymoq
Bir kitob tahririda shu soʻzlarning maʼno farqlari seziladigan oʻringa duch keldim. Bu soʻzlar sinonim boʻlsa-da, baʼzi oʻrinlarda bir-birining oʻrnida qoʻllana olmaydi.
Atamoq soʻzi nom bermoq, ot qoʻymoq, nomlamoq maʼnosida kelganda jonli va jonsiz predmetlarga nisbatan ishlatilaveradi:
Shundan beri odamlar koʻprikni “Xotinkoʻprik” deb atashadi.
T. Ashurov, “Oq ot”.
Yusufbek hoji [Kumushni].. “farishta” deb atamoqqa ham hozir edi.
A. Qodiriy, “Oʻtgan kunlar”.
Nomlamoq soʻzi nom qoʻymoq, nom bermoq, atamoq kabi maʼnolarga ega. Lekin u asosan jonsiz predmetlarga nisbatan qoʻllanadi:
Yangi koʻchalarni nomlashda hudud tarixiga eʼtibor berish kerak.
Nom qoʻymoq iborasi esa jonsiz predmetlarga va hayvonlarga nisbatan tatbiq etiladi:
U mushugiga Baroq deb nom qoʻydi.
Ism qoʻymoq iborasi faqat insonga ot qoʻyishni anglatadi:
Kamoliddin oʻgʻliga Jaloliddin deb ism qoʻyibdi.
Endi kitobda duch kelgan jumlaga qaytamiz:
Rasmdagi bola va kuchukka ism qoʻying.
Bu jumla tahrir nuqtai nazaridan xato. Variantlar:
Rasmdagi bola va kuchukka ot qoʻying.
👉 Bola va kuchuk yonma-yon kelishi, bu oʻrinda inson va hayvonga bir darajada munosabat boʻlishi unchalik toʻgʻri emas.
Rasmdagi bola va kuchukni nomlang.
👉 Insonga nisbatan nomlang soʻzini ishlatmaslik kerak.
Rasmdagi bolaga ism, kuchukka nom qoʻying (yoki bering).
✅ Variantlar ichida eng maqbuli shu.
Orif Tolib
Muallif haqida
Orif Tolib – bir necha kitoblar, ilmiy, badiiy va publitsistik maqolalar muallifi, muharrir, tilshunos. Daryo.uz nashri kolumnisti. “Ibrat farzandlari” loyihasining oʻzbek tilidan savodxonlik darslari ustozi. Oʻzbekiston yozuvchilar uyushmasi aʼzosi.